برای فهم دوگانگی و گسستی که جهان روشنفکری ایرانی بدان دچار شده است، می‌بایست دو ملاحظهٔ روش‌شناختی را مدنظر داشته باشیم. نخست اینکه ما نمی‌توانیم تاریخ اندیشهٔ سیاسی معاصر ایرانی را با الگوهایی تکاملی، همچون الگوی هگلی، خوانش کنیم. اولاً به این دلیل که هگل آن روند تناورشوندهٔ تاریخی را برای تاریخ فرهنگ غربی کشف می‌کند. آن الگو برای فرهنگ و تمدن ویژه‌ای انتخاب شده است که ویژگی‌های تمدنی خاص خود را دارد. هگل آگاهی را یک نیروی مؤثر در تاریخ غربی و همچون موتور محرکهٔ تحولات تاریخی و اجتماعی می‌داند. تاریخ ما متفاوت از تاریخ غرب است و ما سیر متفاوتی را از سر گذرانده‌ایم. عناصر تمدنی ما و نیروهای نقش‌آفرین تاریخی ما متفاوت از عناصر و نیروهای تاریخ غربی است، اگرچه در این بین شباهت‌ها و هم‌افقی‌هایی نیز وجود دارد.